State Museum of Contemporary Art – Thessaloniki Center of Contemporary Art

04 March – 02 May 2015

Τα απρόσμενα υβριδικά πορτρέτα του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη

Η υβριδικότητα, η παράλογη σύζευξη αντικειμένων σε νέες ανατρεπτικές συνθέσεις που δίνουν μορφή στα όνειρα, την επιθυμία και τις απω-θημένες ενορμήσεις αποτελεί, κατά γενική ομολογία, κατάκτηση του σουρεαλιστικού κινήματος.
Αυτό που δεν έχει γίνει ίσως ευρύτερα γνωστό είναι ότι η σουρεαλιστική φαντασία επιδόθηκε, εκτός των άλλων, και στην ανατρεπτική εικονο-ποίηση των γραμμάτων. Ωστόσο, οι πειραματισμοί των Max Ernst, André Breton και Paul Eluard ανακαλούν τη γοητεία που ασκούσε στο έργο τους ένας Ελβετός καλλιγράφος του 19ου αιώνα, ο Jean Midolle, ο οποίος είχε σχεδιάσει τη δική του εκδοχή της γοτθικής αλφαβήτου ενσωματώνοντας ως δομικά υλικά στις λιθογραφικές αναπαραγωγές των γραμμάτων κορμούς δέντρων, αρχιτεκτονικά μέλη, δαίμονες και αγγέλους. Στο έργο μεταγενέστερων καλλιτεχνών, όπως ο Πολωνός σχεδιαστής Roman Cieslewicz, ή ο Τσέχος ποιητής Jindrich Heisler διαπιστώνουμε μία δημιουργική μετάπλαση της διδαχής του Ernst ως προς τη δυνατότητα των γραμμάτων να μετεξελίσσονται σε παράλογες και γοητευτικές εικαστικές συνθέσεις.

Η παράδοση των περίεργων αντιπαραθέσεων στην εικονογράφηση της αλφαβήτου γνώρισε μια νέα άνθηση στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν προωθημένοι σχεδιαστές επιχείρησαν να αποτυπώσουν εικονιστικά τις δικές τους εκδοχές εννοιολογικών υβριδίων, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση του Αμερικανού μουσικού, σχεδιαστή και φιλοσόφου Brian Schorn που αντιμετωπίζει τα γράμματα ως οχήματα απεριόριστων εικαστικών δυνατοτήτων «που είμαστε πλέον σε θέση να τα εξερευνήσουμε σαν ζωντανά, οργανικά θαύματα, αφαιρώντας παλιούς ιστούς, εμφυτεύοντας νέα όργανα, ή προσθέτοντας νέα μέλη», όπως εξομολογήθηκε σε ένα γράμμα που έστειλε το 1995 στον σύγχρονο θεωρητικό του γραφιστικού σχεδιασμού, Rick Poynor*.

Η αλφάβητος αποτελεί μέχρι σήμερα μια ανεξάντλητη δεξαμενή δημιουργικής ανάπλασης εικόνων, μια ζωντανή αλυσίδα νέων εννοιολογήσεων και εικονογραφίας για καλλιτέχνες που αφομοίωσαν την κριτική παράδοση του αποδομισμού, αποστρέφονται τις στατικές και μονοδιάστατες ερμηνείες και είναι εξοικειωμένοι με την ιδέα της ενεργητικής νοηματοδότησης, της ρευστής και αυθαίρετης σχέσης ανάμεσα στις λέξεις, τα πράγματα και τις εικόνες. Μια τέτοια, ενδιαφέρουσα πρόταση είναι η πρόσφατη δουλειά του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη στην αλφάβητο, όπου μορφές ζώων σχεδιασμένες με μαρκαδόρο σε ημιδιαφανές χαρτί ξεπροβάλλουν μέσα από ανθρώπινα ρούχα, ή παπούτσια επιχειρώντας να υπερβούν το στόχο της απλής εικονογράφησης μίας λέξης. Με προθέσεις περισσότερο εμπειρικές, βιωματικές και κοινωνικές, τα γράμματα του Μαγκανιώτη διερευνούν όχι μόνο όνειρα και επιθυμίες αλλά και στερεοτυπικούς ρόλους, ταυτότητες «κοινωνικά ενδύματα». Ζωόμορφα και συγχρόνως ανθρωπόμορφα πλά-σματα γεννούνται από το δημιουργικό συνταίριασμα εικόνων που συλλαμβάνει ο καλλιτέχνης μέσα από την διαρκή εντρύφηση στη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και την απύθμενη εικονογραφική δεξαμενή του διαδικτύου μετουσιώνοντας τα γράμματα σε απρόσμενα υβριδικά πορτρέτα. Τα γράμματα μετασχηματίζονται σε εικόνες σε μια μετα- σουρεαλιστική αφήγηση που εκκινεί από οικείες διασταυρώσεις ανθρώπων και ζώων στον κόσμο του παραμυθιού για να μας συμφιλιώσει με τους φόβους της παιδικής ηλικίας και να καλωσορίσει τα φαντάσματα της ενήλικης ζωής.

Συραγώ Τσιάρα

Ιστορικός της Τέχνης Διευθύντρια Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης

The unexpected hybrid portraits of Alexandros Maganiotis

One of the greatest conquests of the surrealist movement was certainly hybridity; the absurd combination of objects into genuine, subversive compositions that give form to dreams, desires and repressed impulses. What may not be widely known is that the surrealist fantasy dealt, among other things, with the alternative visualization of the alphabet letters. Still, the experimentations by Max Ernst, André Breton and Paul Eluard call upon their fascination with the work of a Swiss calligrapher of the 19th century, Jean Midolle, who had drawn his own version of the Gothic alphabet incorporating tree trunks, architectural parts, angels and demons as structural elements of his lithographic reproductions of the alphabet. Later on, in the work of artists, such as the Polish designer Roman Cieslewicz or the Czech poet Jindrich Heisler, we notice a creative transformation of Ernst’s lesson regarding the ability of the letters to turn into bizarre though captivating visual compositions.

The practice of these odd juxtapositions in the alphabet’s illustration thrived again in early 90’s, when certain experimental graphic designers attempted to depict their own versions of letters as conceptual hybrids. One of the most characteristic cases was that of Brian Schorn, the American musician, designer and philosopher, who treated letters as the means of endless artistic possibilities. According to Schorn ‘letters can now be explored as living, organic wonders by removing old tissues, transplanting new organs, or grafting new limbs’, as he confessed to Rick Poynor*, the theoretician of graphic design, in a letter sent to him in 1995*.

The alphabet constitutes until nowadays an unlimited tank of creative redevelopment of images, a living sequence of new conceptions and visualizations for the artists who assimilated the critical tradition of deconstruction, who detest static and one dimensional interpretation and are familiar with the idea of the energetic signification, of the versatile and arbitrary relation between words, objects and images. This is the case of Alexandros Maganiotis’ recent work on the alphabet; animal figures drawn with markers on translucent paper pop out of human clothes or shoes attempting to go beyond the objective of simply illustrating a word. Maganiotis’ letters are based on experiential, social intentions and dive not only into dreams and desires but also into stereotypical roles, identities, ‘social clothing’, as well. Zoomorphic and simultaneously anthropomorphic creatures are born as the artist conceives a creative combination of images through his perpetual involvement with literature, philosophy and the enormous source of images that the internet provides, transforming letters into unexpected hybrid portraits. The letters are transfigured into images in a post-surrealistic narrative, based on familiar crosses between animals and humans found in fairytales, so that we find peace with childhood fears and welcome the ghosts of adult life.

Syrago Tsiara

Art Historian Director of the Contemporary Art Center of Thessaloniki, MOMUS